Om å kople "fiksert" informasjon (papirformat) med dynamisk informasjon (på nett) - med busetnadshistorie som døme

Når ein sakprosatekst blir trykt på papir kan ein seie den blir "fiksert" på same måte som eit fotografi. Om ein så oppdagar feil eller manglar i teksten er det vanskeleg å få retta det som er trykt.

Motsetninga er nettbasert tekst, særleg artiklar på nettstader som Wikipedia og lokalhistoriewikien. Her kan teksten stadig vidareutviklast, og i tillegg kan ein gå tilbake til alle tidlegare versjonar gjennom sidehistorikken.

Ein sjanger som busetnads- eller gards- og slektshistorie er særleg ramma av dette problemet. Personlistene (familieoppsetta) i slike verk er som regel rimeleg fullstendige, men gardshistoriedelane kan vere låste i nokså faste former. Det gjorde eg i alle fall sjølv, da eg arbeidde med Lesjabøkene på 1980- og -90-talet. Eg la ein nokså fast disposisjon for kvar gardshistorie, og avveik ikkje nemnande frå den, inspirert av Andreas Holmsens oppskrift frå 1948.

Som eg har vore inne på før, internett har eigentleg revolusjonert formidling av fagleg stoff. Inntil for om lag tjue å sidan var det stort sett avgrensa til trykt form: blader, hefte, aviser og bøker (i tillegg til munnlege og visuelle uttrykk, sjølvsagt, særleg radio og TV). Så kom nettet, der ein kan formidle på liknande måte som på papir, men der ein òg fortløpande kan bytte ut og oppdatere informasjonen. Og med sterkt aukande lagringsplass på diskar eller i "skya", er dei avgrensingane ein før hadde i talet på ord, sider og/eller trykke- og distribusjonskostnader meir eller mindre borte.

Lettast tilgjengeleg for slik informasjonsspreiing er truleg wiki-formatet, som gjer det enkelt for kven som helst å publisere stoff; ja kven som helst med litt over middels IT-kompetanse kan laste ned wiki-koden og opprette sin eigen wiki. Eg har hatt studentar med slike, og eg har i denne samanhengen altså gjerne vist til lokalhistoriewikien, særleg for gardshistoriedelane i slike busetnadshistorieverk (sjå lenka først i førre avsnitt). Eg har til og med laga ein innføringsvideo om nettstaden (under Hjelpefiler).

Som eg har reflektert litt over i dette innlegget (mellom mykje anna), trur eg nok det i overskuelege framtid vil vere mest aktuelt å publisere bustetnadshistorie i bokform, der befolkningsdelane (familiane) i alle fall bør inngå, i tillegg til relevante illustrasjonar og tekstleg informasjon om garden / busetnadseininga i ei eller anna form.

I det siste har eg gjort meg nokre tankar om korleis ein kan kople slik trykt informasjon (familiane) mot digital informasjon (gardshistoria med meir), når den blir skrive på ein permanent nettstad, t.d. lokalhistoriewikien. Ein kunne sjølvsagt, under overskrifta til ein gard, ha lagt inn URL-en (lenka) teikn for teikn, t.d. slik:

Ner-Brøste

https://lokalhistoriewiki.no/index.php/Ner-Br%C3%B8ste_(Rauma) - men det er ikkje akkurat særleg brukarvenleg.

Eit litt betre alternativ ville vore å krympe URL-en, som det finst fleire gratisverktøy til, t.d. tinyurl.com. Da ville det blitt slik:

Ner-Brøste

http://tinyurl.com/Ner-Broste

eller kanskje ein QR-kode, slik:

Ner-Brøste

(Har du ein qrkodeleseapp på mobilen eller lesebrettet skal du no få opp loklahistoriwiki-artikkelen om Ner-Brøste i Rauma. Slike appar finst det mange av, også gratis.)

Ikkje så veldig dekorativt, sjølvsagt, men etter kvart har jo mange telefonen eller lesebrettet liggande nære seg og kan med ein slik app raskt slå opp på nettsida og finne meir stoff. Og det stoffet kan jo stadig utvidast / forbetrast, med tekst, lenker, bilde osv. osv. - det vil vere dynamisk.

Kom gjerne med synspunkt nedafor her på om eit slikt kombinert papir- og digibokformat kan vere av nokon interesse særleg innafor busetnadshistoriefeltet!

Oppdatere Bygdebok for Lesja - gards- og slektshistoriebinda?

Til jul i år er det 30 år sidan første bindet av bygdeboka for Lesja vart lansert. Så gjekk det fem år til neste bind (1992) og så fire år til verket vart fullført i 1996 (eg har skrive litt om prosessen i dette innlegget frå november 2014). Det første bindet vart utseld ein gong før eller kring 2010, og alle er elles tilgjengelege på bokhylla.no (lenker her).

Ut over 2000-talet, og særleg etter 2010, har eg fått spørsmål om det går an å oppdatere verket. Personinformasjonen manglar jo snart for ein heil generasjon, i alle fall på Skogen. Oppdatering er sjølvsagt muleg, t.d. slik det er gjort i Herøy kommune i Møre og Romsdal. Eg har elles vore involvert i mange bygdebokprosjekt etter eg vart tilsett ved Høgskulen i Volda. Grunnen er nok at eg er den einaste historikaren her med personleg erfaring frå slikt og tilgrensande arbeid.

Som nemnt i innlegget frå november 2014 starta eg i 1993, saman med Bjarne Fossøy, Snøhetta forlag a.s (heimesida bør oppdaterast). Forlaget hadde ymse ordinære utgjevingar utover -90 og 2000-talet, men spesialiserte seg etter kvart på bygdebokprosjekt, først i samband med Bygdabok for Lom, men først og fremst gjennom utviklinga av dataprogrammet Busetnadssoge - BSS. Gjennom det programmet er Snøhetta nå kopla til prosjektet Norsk historisk befolkningsregister som partnar.

Våren 2011 fann vi i Snøhetta ut at vi skulle sende eit tilbod om oppdaterng av bygdeboka til Lesja kommune. Det tilbodet fekk vi aldri svar på, men over sommaren i år kontakta eg uformelt rådmannen (som var ny sidan 2011) om han var interessert, og fekk positivt svar. Eg hadde så eit møte med han og oppvekst- og kultursjefen 9. september, og sendte i etterkant inn eit utfyllande notat om eit slikt muleg totalt oppdateringsprosjekt, også med tilbod om å utgreie det i form av eit forprosjekt (sjå siste side i notatet). Notatet vart lagt til grunn for saksutgreiing til livsløpsstyret, som vedtok forslaget og sette av kr 80 000 til å få utarbeidd eit forprosjekt som skal kunne nyttast som grunnlag for politisk vedtak om eit eventuell hovudprosjekt.

Fredag 10. februar hadde vi så eit førebuande møte på kommunehuset der det blant anna vart drøfta korleis forprosjektarbeidet bør leggast opp. Er det behov for eitt eller fleire opne møte der interesserte bygdefolk får nærare informasjon om korleis eit slikt oppdateringsarbeid kan gjerast og får kome med innspel? Vil dei som ev. kjem på slike møte vere representative for bygdefolket? Eg vil gjerne kople til skulane og kan gjerne vise korleis elevar kan bruke lokalhistoriewikien (sjå det utfyllande notatet om slik bruk) til å presentere lokalhistorisk stoff t.d. om eigen gard, eiga seter, biografi om besteforeldre osv. - men er skulane interessert i eit slikt prosjekt / slik bruk av lokalhistoriewikien?

Konklusjonen vart at eg i første omgang opprettar ei opa Facebookgruppe for dette forprosjektet, der eg kan svare på spørmål, alle kan kommentere, vi kan opprette meiningsmålingar kring viktige spørsmål o.l. I den gruppa er alle velkomne - det er ikkje noko minstekrav til tilknyting til bygda (t.d. alle besteforeldre fødte innafor kommunegrensa:-).

Spørsmål og kommentarar kan òg leggast inn nedfor her. Kjør debatt!